Lieve Marlies, worden we allemaal steeds dommer?

Een paar weken geleden – ik was uit eten geweest met vriendinnen – stond ik samen met één van hen te wachten achter twee vrouwen die, net als wij, hun parkeerticket wilden betalen. Om dat te kunnen doen, moest het ticket op een bepaalde wijze in een gleuf worden geduwd, zodat het apparaat de streepjescode kon uitlezen om op basis daarvan te bepalen hoeveel parkeergeld er betaald moest worden. Dat betalen kon je doen door het verschuldigde bedrag aan briefgeld in een tweede gleuf te duwen.

De dames hadden geshopt en bespraken naast hun aankopen ook de smeuïge details van het liefdesleven van een bekende. Pas toen ze met briefgeld wilden betalen, ontdekten ze dat ze hun parkeerticket in de verkeerde gleuf hadden gestopt. Ze hadden het zo zorgvuldig naar binnen geduwd, dat het er helemaal in verdwenen was. Dat leverde een probleem op. Niet alleen kon er nu niet meer worden betaald, het ticket was na betaling ook nodig om de parkeergarage weer uit te kunnen rijden. Verbouwereerd vroegen de vrouwen zich af waar dan dat ticket in had gemoeten. Toen dat hen, ook na minutenlange studie van de parkeerautomaat, een raadsel bleek, besloot ik me er mee te bemoeien en wees ze op de juiste plek. Die was niet moeilijk te vinden, want boven de gleuf waar het ticket in had gemoeten stond de tekst “Plaats hier uw parkeerticket” met een goed gelijkend plaatje van het ticket dat zich nu in de gleuf van het briefgeld bevond. Boven díe gleuf stonden meerdere afbeeldingen, één van ieder briefje dat de automaat nog kon wisselen. Alsof ze nu pas in de gaten kregen dat er op hen werd gewacht, begonnen de vrouwen te giebelen, waarna de langste schouderophalend een sigaret op stak. Haar vriendin prutste ondertussen met haar nagels in de briefgeldsleuf. Ineens drukte ze op een knop.

‘Wat doe je nou?’ vroeg de rookster.

‘Ik vraag om hulp. Kijk, dat staat hier, “Hebt u hulp nodig, gebruik deze knop.”’

Ik was blij dat ze de moeite had genomen om de instructies op de automaat dit keer wel te lezen, maar vroeg me ondertussen toch af of het niet sneller was om onze ticket een verdieping hoger te betalen. Mijn eeuwig nuchtere vriendin stond echter kalm te wachten en ik besloot haar voorbeeld te volgen. Ik had immers een gezellige en ontspannen avond gehad, ergernissen waren daar geen goede afsluiting van. Na enkele tellen sprak er een mannenstem uit de automaat. De vrouw legde de situatie zo goed mogelijk uit, bijgevallen door haar nogal altijd rokende vriendin. Terwijl de man informatie gaf over de gebruikelijke gang van zaken, peuterde de niet-rookster onvermoeibaar door aan haar bijna verdwenen ticket. Ineens had ze het weer in haar handen. De nog altijd pratende meneer werd onderbroken – ‘u mag wel weer ophangen, we hebben hem al’ – en het verschuldigde bedrag werd betaald.

Je kent me goed om te weten dat ik me toch ergerde, dus mopperde ik bij thuiskomst tegen Lief dat we een kwartier hadden staan wachten, omdat die vrouwen niet even tien seconden de tijd hadden genomen om de instructies op de automaat te lezen.

Lief haalde zijn schouders op. Hij gaf de dames geen ongelijk, als er twee gleuven zijn waar het ticket in past, is het ontwerp van die automaat niet goed.

‘Vind je dan niet dat ze eerst beter hadden moeten kijken, voordat ze dat ticket lukraak ergens in duwden?’

‘Nee, ik vind dat als zo’n automaat ons leven makkelijker moet maken, dat niet nodig zou moeten zijn.’

Zo had ik er nog niet over nagedacht. Natuurlijk hadden de dames het meteen goed gedaan als ze even de tijd hadden genomen om die automaat te bekijken. Maar als de automaat zo was vormgegeven dat het niet fout kan gaan, hadden ze hun gesprek niet eens hoeven onderbreken.  Want, laten we nou eerlijk zijn, hoe irritant is het dat je, wanneer je net lekker staat te roddelen, je moet concentreren op de instructies van een saaie parkeerautomaat.

En toch. Ik denk aan jouw aversie tegen de Iphonecamera’s waarmee iedereen lukraak plaatjes schiet. Ik vind het zelf ook ontzettend handig. Ik schiet gewoon een hele serie, kies de mooiste uit en de rest gooi ik weg. Ik hoef nergens over na te denken, alleen te richten en de ontspanknop in te drukken. Al het andere regelt mijn telefoon voor mij.

Jij verafschuwt dat en maakt alleen analoge foto’s. Voordat je afdrukt moet je eerst alles uitdenken. Welk perspectief je kiest, waar het licht vandaan komt, wat de uitsnede wordt.

Twee goede foto’s, de één ontstaan uit toevalligheid, de ander een goed doordacht product van vakmanschap.

En, hoewel ik ook de basics van het fotograferen ken – zo weet ik wat een diafragma is en wat het effect is op een foto als je de sluitertijd aanpast – hou ik me daar tijdens het daadwerkelijke fotograferen nooit meer mee bezig. Waarom zou ik ook als de camera van mijn telefoon dat allemaal voor mij kan regelen?

Als iemand zo inventief is, zo briljant om de mogelijkheden binnen een vakmanschap te versimpelen en vorm te geven in een apparaatje dat iedereen kan gebruiken, vind ik dat fantastisch. Waar het eerst alleen was weggelegd voor de echte fotograaf, kan ineens iedereen prachtige vergezichten of ontroerende portretten schieten. Het is helemaal niet meer nodig om daar eerst een jarenlange studie voor te doen.

Daar ligt de kracht van het menselijk brein, het verzinnen van oplossingen voor problemen die er eigenlijk niet waren. Niemand hoeft zich nog te verdiepen in de principes van de fotografie, dit wordt al voor je geregeld. En zo zijn er nog veel meer dingen die allemaal voor je geregeld worden. Je hoeft maar een plaatje van een schoen in een computer te zetten en je kunt de 3D-versie ervan laten uitprinten. Wanneer ook hiervoor steeds meer gebruiksvriendelijke programma’s worden uitgedacht, kan ik straks mijn hele garderobe zelf printen. Of mijn fiets. Of zelfs mijn huis. De mogelijkheden zijn eindeloos en wij mensen zijn in staat om dit allemaal uit te denken.

De meesten van ons doen dit overigens niet, wij zijn slechts de gebruikers. En waar ik nu nog mijn fiets naar de fietsenmaker breng als er iets mis is met mijn versnelling, kan ik straks een hele nieuwe fiets printen. Dan heb ik de fietsenmaker niet nodig. Ik heb straks niets anders meer nodig dan een computer en een 3D-printer.

Er zal nooit meer een beroep hoeven worden gedaan op het probleemoplossend vermogen van mijn brein, omdat de oplossing al voor mij is uit gedacht. Misschien kan ik straks zelfs onderuit gezakt op de bank een telefoon printen waarmee ik een foto kan maken. Dat vergt nagenoeg geen denkkracht, het enige wat ik hoef te weten is wat ik wil hebben.

Maar, als het van mij geen denkkracht vergt, van wie dan wel? Wie wil dan nog de moeite nemen om al die dingen zo te bedenken en vorm te geven dat ik onderuit gezakt op de bank kan blijven zitten?

Straks zijn we allemaal zo afhankelijk van de door anderen bedachte techniek dat er niemand meer is die de benodigde denkkracht kan opbrengen om deze techniek te verbeteren of te repareren. Straks zijn we als mensheid zo slim geworden dat we ons nu op de top van de parabool bevinden. Dan kunnen we nu alleen nog maar dommer worden, juist omdat we steeds slimmer en inventiever werden.

Of zouden er altijd mensen blijven zoals jij die niet kiezen voor gemak, maar helemaal, van begin tot eind, willen uitpluizen hoe iets werkt en het zelf willen maken. Mensen die oplossingen willen verzinnen voor de problemen die wij, onderuitgezakten, tegenkomen in onze pogingen zoveel mogelijk onderuitgezakt te kunnen blijven.

Laten we het hopen. Want dan heeft Lief gewoon gelijk, dan hoef je de parkeerautomaat niet te lezen. Dan mag je lekker dom blijven, want dan is er vanzelf iemand die een automaat bedenkt die het ticket uit je hand pakt en in de juiste gleuf steekt.