Twijfel (1)

Hij is weg, hij is echt, echt weg! Achter me schreeuwen de gokautomaten om aandacht, voor me vallen kinderen en gillen ouders op de veel te kleine ijsbaan die ieder jaar op de grote markt wordt uitgerold. Ik gil ook. Ik gil zijn naam zo hard dat mijn stem overslaat, maar het geluid gaat op in de brei van herrie om me heen. Waarom heb ik niet beter opgelet, wat ben ik nou voor een moeder? Het kan niet anders dan iemand heeft hem meegenomen, ze hebben hem vast meegenomen, hij ligt achter in een auto, vastgebonden, met een prop in zijn mond. Alles gaat gewoon door. Kinderen vallen, ouders gillen, gokautomaten maken herrie. Het omroepen van zijn naam klinkt als het verkooppraatje van de marktkoopman die zijn tomaten aan het einde van de dag in de aanbieding gooit. In mijn hoofd tuimelen AMBER alerts en beelden van mijn dode kind over elkaar heen. Er is geen mens die helpt. De man bij de gokautomaten haalt zijn schouders op wanneer ik vraag naar een 7-jarig jongetje in een grijs dinojasje, een roodharige vrouw lacht besmuikt, terwijl ik voor de duizendste keer zijn naam gil.

In werkelijkheid sprak de man bij de gokautomaten geen Nederlands, maar startte zijn collega, die mij wel verstond, meteen een zoektocht tussen de machines. Terwijl Zoons naam werd omgeroepen, waaierden vier medewerkers uit over de markt om te zoeken naar een jongetje dat zijn moeder kwijt was. De roodharige vrouw lachte opgelucht, omdat de agent die ze had gewaarschuwd meteen naar me toe kwam om een signalement te vragen. En toen ik bezig was tot in detail zijn kleding te omschrijven, zag ik vanuit de verte, aan de hand van een onbekende vrouw, mijn huilende kind aankomen. De vrouw liep achter Zoon aan, terwijl hij op me af en in mijn armen rende. Bij mij gekomen legde ze een hand op mijn schouder en vroeg hoe het met me ging.

Pas toen realiseerde ik me hoe snel en hoeveel mensen in dat halve uur dat Zoon en ik elkaar kwijt waren, bezig waren om mijn probleem op te lossen. Niet omdat dat moest, maar omdat ze dat wilden. Waarom vertrouwde ik er niet op dat anderen wilden helpen? Waarom raakte ik in dertig minuten tijd zo in paniek dat ik zeker wist dat ik Zoon nooit meer levend terug zou zien?

Ik herinner me hoe jij tegen me zei dat het een goed idee zou zijn om mensen niet altijd het voordeel van de twijfel te geven. Dat sommige mensen echt niet oké zijn, en dat ik dat heus kan aanvoelen. Deze situatie bewees het tegendeel. Waar ik in iedereen een monster dacht, bleken tenminste acht mensen meteen in actie te zijn gekomen om mijn kind te zoeken. Een negende zag een huilend jongetje alleen door de winkelstraat lopen en in plaats van hem te ontvoeren, besloot ze hem terug naar zijn moeder te brengen.

Misschien moeten mensen juist het voordeel van de twijfel krijgen, omdat je bij een eerste indruk helemaal nog geen helder beeld kunt hebben van iemands bedoelingen. Is dat beeld vooral gevuld met dramatische nieuwsberichten en horrorstories. Het lijkt mij zo logisch dat je het mis hebt, dat ik op internet speur om mijn gelijk te halen. Het is vast niet moeilijk om ergens een (semi)wetenschappelijk onderzoek te vinden dat stelt dat wij mensen op geen enkele manier in staat zijn om in één oogopslag een juist oordeel te vellen. Dat dat eerste beeld te plat en te eenzijdig is, zodat iemand geen kans meer krijgt om daadwerkelijk te laten zien wie hij is. Dat je eerste indruk zo bepaald wordt door je eerdere (slechte) ervaringen, dat je naar een projectie van herinneringen en verhalen kijkt.

Wat ik op internet vind is een bespreking van het boek Blink van Malcolm Gladwell waarin de door hem bedachte term thin-slicing wordt uitgelegd; de snelle en intuïtieve manier waarop je brein een eerste oordeel over iemand velt. Deze indruk, gemaakt in slechts een paar seconden van een eerste ontmoeting, is vrijwel altijd juist.

Eigenaardig genoeg pleit dit alleen maar vóór jouw advies. Kennelijk moet ik stoppen met iemand die verkeerd “aanvoelt” het voordeel van de twijfel te geven. Maar hoe verklaar ik dan mijn radeloze, maar volstrekt irrationele angst dat ik Zoon nooit meer levend in mijn armen zou kunnen sluiten? De incorrecte overtuiging dat niemand ook maar een beetje geïnteresseerd was in mijn leed, behalve dan om erom te lachen?

Als jij gelijk hebt, hoe had ik er dan in dit geval zo naast kunnen zitten?

In een ander artikel vind ik een uiteenzetting over het verschil tussen intuïtie en emotie. Intuïtie is de mogelijkheid van je brein om op basis van een verzameling observaties – bijvoorbeeld een oogopslag, een handdruk, de stand van de mond –, ervaring en eerder opgedane kennis iets te weten voordat je de tijd hebt om erover na te denken. Emoties zijn gelinkt aan gedachtes die je hebt over jezelf en de wereld. Intuïtie is er al voordat je gedachtes kunt vormen en dus nog voor de emotie. Emoties, vooral de negatieve kunnen je intuïtie zo erg overschaduwen dat die volledig verdwijnt.

Als dat zo is, was mijn angst de boosdoener. De vraag is natuurlijk of dat niet vaker zo is. Misschien moet ik niet íemand, maar juist mijn eigen oordeel het voordeel van de twijfel geven. Moet ik secuur nagaan of mijn beeld al wordt vervormd door emotie, als ik oordeel over die ander. Gesteld dat iedere emotie een juiste indruk in de weg zit, wat betekent dat dan voor mijn intuïtieve scherpheid op de dagen dat ik moe ben, last heb van hormonen of net ruzie heb gemaakt met een lompe automobilist? Ben ik op die momenten nog wel in staat om een juiste eerste indruk van iemand te krijgen? En als intuïtie ook wordt bepaald door dat wat ik ken, hoe kan ik dan een juist oordeel vormen over iemand die uit een voor mij onbekend milieu komt?

Misschien heb je gelijk wanneer je zegt dat ik meer op mijn intuïtie zou moeten vertrouwen. Maar dan wil ik wel weten hoe ik haar herken.